Kundër pandemisë së koronavirusit SARS-CoV-2 nuk po zhvillohen vetëm vaksina, por po testohen edhe medikamente.
Edhe pse me zhvillimin e vaksinave kundër virusit të ri corona po avancohet me një shpejtësi të paparë, megjithatë është pak e besueshme që ato qysh gjatë këtij viti të jenë në dispozicion për vaksinime masive. Për këtë shkak shpresat po koncentrohen në faktin që sa më shpejt të mund t’ia dilet që të gjenden medikamente për trajtimin e pacientëve tashmë të prekur. Në fokus gjenden veçanërisht medikamente që tashmë janë të aprovuara, ose së paku janë në zhvillim për sëmundje të tjera. Rifunksionimi ose rioerinetimi i tyre mund të arrihet më shpejt se sa një zhvillim i tyre që nga themeli si një medikament i ri.
Kësisoj, aktualisht po verifikohen një sërë medikamentesh ekzistuese nëse janë të përshtatshme kundër sëmundjes së koronës Covid-19. Ato u takojnë kryesisht këtyre tri grupimeve në vijim:
- Medikamente antivirale, të cilat fillimisht ishin zhvilluar kundër HIV-it, Ebola-s, Hepatitit C, Gripit, SARS-it ose MERS-it (dy sëmundje të tjera te shkaktuara prej koronavirusëve). Këto ilaçe presupozohet që të bllokojnë shumimin e virusëve, ose që të pengojnë depërtimin e tyre në qelizat pulmonare. Po provohet gjithashtu edhe një medikament kundër malarjes, efektshmëria anti-virale e të cilit u zbulua vetëm kohëve të fundit.
o Modulatorët imunitarë, të cilët p.sh. ishin zhvilluar kundër artritit reumatoid ose kundër sëmundjeve inflamatore të zorrëve. Këto do të duhej të kufizonin reaksionet mbrojtëse të organizmit në atë masë, sa që këto të mos shkaktojnë më shumë dëm se sa vetë virusët. - Medikamente kundër të sëmurëve pneumonikë, të cilat p.sh. janë zhvilluar kundër fibrozës pulmonare idiopatike. Ato duhet të pengojnë që mushkëritë e pacientit të mos furnizohen dot më me oksigjen të mjaftueshëm.
Këtyre u duhen shtuar megjithatë edhe projektet për zhvillime të medikamenteve krejtësisht të reja.
Kush çfarë nënkupton?
Koronavirusi: Bëhet fjalë për një nocion përmbledhës për një familje virusesh që atakojnë njerëzit ose kafshët. Këtu hyjnë gjithashtu edhe shkaktarët e SARS-it në vitet 2002/03, të MERS-it dhe të shumë prej formave të rrufave.
SARS-CoV-2: Shkaktari patogjen i pandemisë së tanishme e mori këtë emër në shkurt 2020. Shpeshherë ai quhet thjesht si një formë e re e koronavirusit. Shkurtesa ka të bëjë me emërtimin Severe Acute Respiratory Syndrome-Coronavirus-2.
Covid-19: për fat të mirë nuk sëmuret çdo individ që infektohet me SARS-CoV-2. Ata të cilët shfaqin simptoma pas një infeksioni nga patogjeni, konsiderohet se vuajnë nga sëmundja e rrugëve të frymëmarrjes Covid-19. Kjo shkurtesë rrjedh nga fjala „Coronavirus-Disease“ bashkë me vitin e shfaqjes së saj të parë, 2019.
Projekte në zbatim për riorientimin e medikamenteve terapeutike
Kjo pasqyrë është në aktualizim të përhershëm. Prandaj nuk pretendon për një gjithëpërfshirje.
Medikamentet antivirale
Remdesivir u zhvillua fillimisht nga Gilead Sciences kundër infeksioneve të Ebola-s (kundër të cilave nuk e dëshmoi veten), mirëpo në laborator tregoi efektshmëri kundër virusëve MERS. Tani kjo substancë aktive në shumë hulumtime po provohet kundër SARS-CoV-2.
CytoDyn po teston, nëse substanca e tij antikorp Leronlimab është me ndikim kundër koronavirusit. Ai është zhvilluar që prej kohësh kundër HIV dhe kundër kancerit të gjirit tripel-negativ, për ç’shkak ai po testohet tashmë nga studimet. Aktualisht është kërkuar një fazë e dytë e studimit për Covid-19.
AbbVie u ka vënë në dispozicion kinezëve për testim si një terapi të mundshme një medikament tjetër anti-HIV me një kombinacion përbërësish Lopinavir / Ritonavir. Studimet me pacientë janë në proces, midis të cilave edhe një studim, sipas të cilit pacientëve u ofrohet për inhalim Novaferoni nga Beijing Genova Biotech. Në Kinë ky lloj Interferoni Alpha është i aprovuar si një terapi për Hepatitis B.
Në vend të kësaj, ndërmarrja Ascletis Pharma kombinon Ritonavir-in bashkë me një medikament të aprovuar në Kinë kundër Hepatitis C, në bazë të substancës Danoprevir. Studimet janë në proces.
Përpos kësaj, në Kinë i janë aprovuar ndërmarrjes Zhejiang Hisun Pharmaceutical studimet klinike për terapi anti-Covid-19 me një medikament anti-viral me substancën aktive Favilavir. Favilavir deri më tani ka lejë përdorimi vetëm për terapi kundër gripit (në Japoni dhe në Kinë)
Gjithashtu, faktikisht kundër gripit, është në zhvillim edhe ATR-002, një Inhibitor-Kinase i ndërmarrjes Atriva Therapeutics në Tübingen. Aktualisht kjo ndërmarrje po heton nëse kjo substancë mund të pengojë ose ndërpresë edhe shumimin e SARS-CoV-2.
APEIRON Biologics (Wien) si dhe Universiteti British Columbia duan të testojnë medikamentin APN01, i cili ka dalë si rezultat i hulumtimeve për SARS, dhe në ndërkohë është provuar tashmë në studimet mbi pacientët kundër sëmundjeve të tjera pulmonare. Ai bllokon një molekulë në sipërfaqen e qelizave pulmonare, të cilat viruset i shfrytëzojnë si cak sulmi gjatë depërtimit të tyre në qeliza.
Chloroquina në fakt është bërë e njohur si një substancë aktive në medikamentet kundër malaries, mirëpo gjatë viteve të fundit është përshkruar fare pak nga mjekët. Në ndërkohë u bë e ditur se kjo substancë mund të vihet në përdorim edhe si antiviral. Pas testimeve pozitive laboratorike kundër SARS-CoV-2 nga hulumtuesit kinezë erdhi informacioni se Chloroquina ishte dëshmuar si e suksesshme në një studim klinik. Si rrjedhim, ndërmarrja Bayer i ka dhënë vrull sërish prodhimit të preparatit të saj origjinal të Chloroquinës.
Gjithashtu edhe medikamentet për malarien me substancë të ngjashme të Hydroxyl-chloroquin-ës aktualisht po verifikohen përmes studimeve. Ndërmarrja Novartis është përgjigjur pozitivisht në mbështetje të këtyre përpjekjeve , dhe në rast vendimi pozitiv, autoriteteve përgjegjëse farmaceutike deri nga fundi i majit do t’u vë në dispozicion 130 milionë njësi-dozime të këtij produkti për trajtimin e njerëzve anembanë botës.
Ndërmarrja Sanofi po vë në dispozicion për trajtimin e të sëmurëve një medikament tjetër anti-malarie, me substancën Plaquenil, duke qenë se studimet e para për përshtatshmërinë e tij kundër Covid-19 dolën shumë premtuese. Mirëpo ka nevojë për testime të mëtejshme në studime më të gjera.
Nga fusha e mëparshme e aplikimit, medikamenti Camostat Mesilat, në fakt, një substancë jo-antivirale – është një medikament që në Japoni ka lejë përdorimi kundër inflamacionit të pankreasit. Hulumtuesit e një konzorciumi gjerman të instituteve kërkimore, nën udhëheqjen e Qendrës gjermane të primatëve (Deutsche Primatenzentrum) në Göttingen kanë ardhur në përfundimin, që ai bllokon një enzym të qelizave pulmonare, i cili është përgjegjës themelor për depërtimin e viruseve SARS-CoV-2. Ata planifikojnë prandaj që t’i testojnë ato në studime klinike.
Edhe substanca aktive Brilacidin e ndërmarrjes Innovation Pharmaceuticals fillimisht nuk ishte zhvilluar për luftën kundër viruseve. Ai para së gjithash ishte testuar për terapi kundër sëmundjeve inflamatore të zorrëve si dhe inflamacionit të mukozës së gojës. Megjithatë duhet pritur që ai të mund të atakojë mbështjellësen e jashtme të virusit SARS-CoV-2.
Një grup medikamentesh nuk i lufton direkt viruset, mirëpo nxit mbrojtjen vetjake të organizmit: interferonet. Ato janë variante të substancave në rol emisarësh (messenger substances) të vetë organizmit, të prodhuara nga teknologjia gjenetike. Biokimistët i ndajnë këto substanca në shumë nëngrupe, nga të cilat kundër SARS-CoV-2 vlen të përmenden Interferonet Alpha dhe Beta.
- Interferonët Alfa: në një sërë studimesh me pacientët me Covid-19 janë aplikuar medikamente me substanca Interferon alpha-1b, Interferon alpha-2b (të firmës kubaneze BioCubaFarma si dhe të firmës kinezo-kubaneze Changchun Heber Biological Technology), pastaj Peg-Interferon-alpha-2a (prodhuar nga Roche), Peg-Interferon-alpha-2b ose Novaferon (nga firma kineze Genova Biotech) të vetmuara ose si shoqëruese medikamentesh të tjera. Secili nga interferonët alpha ofrohet pjesërisht në formë inhalimi. Të gjitha këto medikamente kanë lejë përdorimi, së paku në disa vende, për terapi ndaj infeksioneve të caktuara virusale, si për shembull Hepatitis B ose C. BioCubaFarm ka njoftuar se mund të shpërndajë nëpër botë një sasi të madhe të medikamenteve të saj.
- Interferonët Beta: Kundër Covid-19 po testohen në studime medikamente me Interferonin beta-1a dhe me Interferonin beta-1b. Në interes të një studimi më madhor të Institutit INSERM të Francës ndërmarrja gjermane Merck ka vënë në dispozicion medikamentin e saj Interferon beta-1a. Të dyja këto substanca, në fakt, nuk kanë lejë për terapi antivirale brenda BE-së, mirëpo në testet laboratorike Interferoni beta-1a kishte mundur të ndërpriste shumëzimin e viruseve të SARS-it të afërm me të. Për një formë të përshtatshme inhalimi të Interferonit-beta-1a ndërmarrja britanike Synairgen ka marrë tashmë dakordimin për një studim me pacientët me Covid-19.
Pfizer po teston në ndërkohë substanca të tjera antivirale, të cilat kjo ndërmarrje i kishte zhvilluar qysh më parë për trajtimin e sëmundjeve të tjera virusale. Në rast se një ose më shumë syresh do të arrijnë të dëshmohen në provat laboratorike, Pfizer do t’ua nënshtrojë testeve relevante toksikologjike ndërsa nga fundi i viti 2020 do të fillohet me testimet në njerëz. Në ndërkohë edhe MSD po heton se cilat produkte të saj antivirale mund të jenë të efektshme kundër SARS-CoV-2. Novartisi po hulumton se cilat preparate të tij dhe cilat substanca aktive nga biblioteka vetjake e substancave mund të jenë të përshtatshme për një zhvillim ilaçi po edhe për trajtimin e pacientëve me Covid-19 – qoftë si një medikament antiviral, qoftë i një natyre tjetër (shiko më poshtë).
Modulatorët imunitet-fikës
Reaksionet imunitare tek të infektuarit parimisht janë të mirëseardhura; mirëpo ato nuk duhet të jenë të ekzagjeruara, dmth. që të bëjnë më shumë dëm se sa dobi brenda mushkërisë.
Për këtë shkak, në shumë projekte bëhen përpjekje që reaksionet e ekzagjeruara imunitare tek të sëmurët e rëndë të pengohen e të shuhen.
Për këtë shkak Sanofi dhe Regeneron po testojnë modulatorin e tyre Sarilumab në një studim me pacientë të prekur nga Covid-19. Ky Interleukin-6-Antagonist është i aprovuar për terapi kundër reumatizmit.
Roche po teston Interleukin-6-Antagonist me emrin Tocilizumab me pacientët me Covid-19, të cilët vuajnë nga një inflamacion i rëndë i mushkërive. Medikamenti është i lejuar tashmë për trajtimin e artritit reumatoid. Mjekët kinezë e kishin provuar atë gjithashtu që prej disa javësh tek pacientët e infektuar rëndë.
Përpos kësaj, mjekët kinezë po testojnë me pacientë modulatorin imunitar Fingolimod. Ky medikament është zhvilluar prej Novartisit për terapinë e Multiple-Sklerozës, për të cilën edhe është aprovuar.
Në një kuptim më të gjerë midis modulatorëve imunitarë mund të llogaritet edhe Natriummetaarsenit (NaAsO2), sepse ai mund të shuajë prodhimin e substancave të caktuara emisare të sistemit imunitar (Cytokinat) të cilat mund të shkaktojnë reaksione intensive imunologjike. Për këtë qëllim, ndërmarrja koreano-jugore Komipharm ka zhvilluar një medikament kundër dhimbjeve shoqëruese të tumorit (Projektname PAX-1-001). Tashmë janë kërkuar studime klinike për testimin e medikamentit midis pacientëve me Covid-19.
Medikamentet për të sëmurë pulmonarë
Hulumtuesit kinezë duan të testojnë një medikament të Roches me substancën aktive Pirfenidon, e cila është e lejuar tashmë për pacientët me fibrozë idiopatike të mushkërive. Ky medikament kundërvepron ndaj plagëzimit të indit të dëmtuar pulmonar.
Ndërmarrja kanadeze Algernon Pharmaceuticals po provon aktualisht që medikamentin e tij NP-120 bashkë me substancën aktive Ifenprodil ta testojë për përshtatshmëri. Në ndërkohë Ifenprodil është lejuar si i liruar nga patentimi në Korenë jugore dhe në Japoni kundër sëmundjeve neurologjike. Me këtë substancë aktive Algernon po zhvillon që prej disa kohësh një medikament kundër fibrozës idiopatike pulmonare.
Ndërmarrja vjeneze Biotech- Apeptico ilaçin e saj Solnatide me ndikim kundër dështimit akut të mushkërive (ARSD) do ta testojë për përshtatshmëri për pacientët me Covid-19 me dëmtime të rënda pulmonare. Ai duhet të rigjenerojë dendësinë e membranave të indeve pulmonare.
Gjithashtu edhe ndërmarrja amerikane Bioxytran po zhvillon aktualisht një medikament me substancën aktive BXT-25 për pacientë me ARDS. Kjo pritet të përmirësojë marrjen e oksigjenit në një mushkëri të dëmtuar dhe të ndihmojë ata pacientë, që përndryshe mund të furnizohen me oksigjen të mjaftueshëm vetëm përmes një mushkërie artificiale. Ndërmarrja dëshiron që medikamentin e saj ta testojë së bashku me një partner edhe për pacientët me Covid-19.
Fitimi i shpejtë i qartësisë lidhur me përshtatshmërinë e medikamentit
Në shumë studime në Kinë, në të cilat medikamentet ekzistuese po provohen aktualisht për përshtatshmëri, janë trajtuar vetëm një duzinë pacientësh; dhe shpeshherë nuk kemi krahasime direkte me pacientë të cilët kanë marrë vetëm trajtimin bazë medicinal pa ndonjë medikament plotësues. Studimet e tilla mund të përfundohen shpejt, mirëpo shpeshherë rezultatet e tyre janë jobindëse. Gjithashtu, vërtetë që ka nëpër klinika shumë pacientë me covid-19 në përmasa ndërkombëtare, mirëpo megjithatë jo aq shumë, sa të bëhej i realizueshëm çfarëdo numri studimesh.
Autoriteti rregullator europian i barërave EMA ka apeluar për këtë shkak ndaj ndërmarrjeve dhe institucioneve kërkimore që për medikamentet e tyre të organizojnë mundësisht studime të përbashkëta multinacionale, shumëkrahëshe, të kontrolluara dhe me pacientë të rastësishëm.
- «Multinacional» nënkupton që institucionet medicinale të bashkëpunojnë për këtë qëllim në vende të shumta.
- «Shumëkrahësh» dhe «të kontrolluar» nënkupton që pacientët dhe pacientet të ndahen në grupe, secili nga të cilët merr një trajtim ndryshe: të gjitha grupet, në fakt, marrin trajtimin e njëllojtë bazik medicinal, mirëpo secili grup merr si plotësim njërin nga medikamentet që gjendet në testim. Përkundrazi, në rastin e grupit të fundit (grupin kontrollues) duhet kufizuar vetëm në trajtimin bazik medicinal.
- «I rastësishëm» nënkupton që pacientët vullnetarë për pjesëmarrje të ndahen nëpër grupime të veçanta sipas parimit të rastit.
Natyrisht që në rastin e studimeve të tilla, ashtu si gjithmonë, vlen fakti që secili pjesëmarrës kurdoherë të mund të heq dorë nga studimi, për t’u trajtuar ndryshe.
Studimet e tilla, sipas EMA-s, krahasuar me studimet e vogla, mund të çojnë me një probabilitet më të lartë në rezultate të qarta lidhur me përshtatshmërinë e medikamenteve, të cilat mund të tërheqin edhe aprovimin si medikamente kundër Covid-19.
Një studim të tillë para pak kohësh e ka paralajmëruar Organizata Botërore e Shëndetësisë: Në këtë studim vijnë në konsideratë për rifunksionim katër medikamente të ardhshme për t’u krahasuar, si midis tyre, ashtu dhe kundrejt një trajtimi të pastër bazik medicinal.
Medikamente të reja kundër SARS-Cov-2
Njëri nga metodat më të vjetra mjekësore të luftimit kundër shkaktarëve të infeksionit është ai kur pacientit i injektohen antitrupa nga serumi i gjakut të njerëzve (ose kafshëve), të cilët tashmë e kanë përballuar dhe tejkaluar sëmundjen. Madje qysh para shumë kohësh anti-serumi i difterisë i Emil von Behring-ut i vitit 1891 pati treguar sukses, megjithëse atëbotë askush s’kishte dëgjuar për antitrupa. Një shembull tjetër janë injeksionet për imunizim pasiv (vaksinimi pasiv) i personave, të cilët mund të infektoheshin me tetanus, duke qenë se nuk ishin vaksinuar kundër tij. Para pak kohësh kanë treguar efektshmëri të lartë në studime gjithashtu edhe medikamentet Ebola me përmbajtje të shumtë antitrupash.
Për këtë shkak, në rastin e shumicës së projekteve për një zhvillim të ri të medikamenteve kundër SARS-CoV-2 është në fokus gjithashtu serumi i gjakut të ish-pacientëve të Covid-19, i ashtuquajturi serum i rekonvalescentëve. Shpresohet që disa nga antitrupat e pranishëm në të të jenë në gjendje që virusin SARS-CoV-2 ta bëjnë të paaftë për shumëzim brenda organizmit.
Këtë racionalitet po e ndjek një projekt i ndërmarrjes Takeda: aty duan që në kuadër të projektit TAK-888 të përfitojnë një përzierje antitrupash nga plazma e gjakut të individëve të shëruar tashmë nga Covid-19 (ose më vonë nga individë që do të jenë vaksinuar kundër Covid 19). Një përzierje e tillë quhet anti-SARS-CoV-2 polyclonal hyperimmune globulin (H-IG); ndërsa trajtimi me të quhet «Imunizim pasiv».
Ndërmarrje dhe grupime të tjera kërkimore nëpër botë ndjekin gjithashtu këtë ide themelore, mirëpo bioteknikisht shkojnë një hap më tej: ata gjithashtu nisen nga serumi i rekonvalescentëve, mirëpo i përzgjedhin antitrupat më të përshtatshëm dhe i «kopjojnë» përmes mjeteve bioteknike, me qëllim që të prodhojnë një medikament. Një nga këto projekte po ndiqet nga Instituti suedez Karolinska. Një tjetër projekt po e ndjekin ndërmarrjet AbCellera dhe Lilly, të cilët kanë shpallur, se brenda disa muajsh nga më shumë se 500 antitrupa të përfituar më të efektshëm, do të zhvillojnë një medikament i cili mund të testohet me pacientë. Gjithashtu edhe AstraZeneca është duke punuar që në këtë rrugë të zhvillojë një medikament.
Një hap më tej po shkon konzorciumi i instituteve kërkimore të SHBA në kuadër të DARPA Pandemic Preparedness Platform. Në medikamentin e tyre nuk do të jenë të pranishme në fund vetë kopjet e antitrupave të efektshëm të plazmës së rekonvalescentëve, por në vend të tyre do të jenë gjenet – në formë të mRNA. Kush i merr këto mRNA në formë injektimi, do të mund të prodhojë për njëfarë kohe antitrupa vetjakë dhe kësisoj do të jetë i mbrojtur. Përparësia e kësaj procedure: ndoshta mundet që kësisoj të prodhohen më shpejt sasi të mëdha dozash medikamentoze se sa me prodhimin e antitrupave në rrugë bioteknike. Disavantazhi: Deri më tani nuk ka ndonjë medikament tjetër që funksionon kësisoj. Ky projekt po drejtohet, midis tjerësh, nga James Crowe, Vanderbilt University, Tennessee, i cili për shkak të punëve të tij prej pionieri në këtë fushë, me 2019 ka marrë çmimin Future Insight Prize nga ndërmarrja gjermane Merck.
Tema me variacione
Shumë projekte për medikamente të reja variojnë qasjen e «serumit të rekonvalesvcentëve». Kështu, Vir Biotechnology, ka përfituar qysh më parë antitrupa nga serumi i gjakut të pacientëve të cilët kishin përballuar një infeksion të SARS-it. Aktualisht kjo ndërmarrje bashkë me institutin amerikan NIH dhe Naid, po heton nëse edhe këta janë në gjendje që të stopojnë shumëzimin e SARS-CoV-2. Për produksionin bioteknik të «kopjeve» të këtyre antitrupave Vir Biotechnology po bashkëpunon me ndërmarrjen amerikane Biogen si dhe me ndërmarrjen kineze WuXi Biologics.
Një projekt të ngjashëm po ndjek Regeneron: kjo ndërmarrje po teston me vullnetarë një medikament me antitrupa monoklonalë REGN3048 dhe REGN3051 në një studim të fazës së I-rë. Këta antitrupa ishin zhvilluar për trajtimin e koronavirusit MERS, i cili është kushëri me SARS-CoV-2.
Medikamente të reja të një lloji të ri
Mirëpo kundër SARS-CoV-2 nuk po zhvillohen vetëm preparate antitrupash. Kështu, ndërmarrja e përmendur tashmë më lart, Vir Pharmaceuticals, bashkë me ortaken Alnylam Pharmaceuticals, po planifikojnë të zhvillojnë të ashtuquajturat substanca aktive siRNA, me qëllim që përmes tyre të bllokojnë virusin, duke bërë që disa nga gjenet e tij të jenë jofunksionalë. Kjo qasje e tyre quhet Gene Silencing (Heshtja e gjeneve).
Një rrugë tjetër më ndryshe ndjek një ekip kërkimor i Universitetit të Lübeck-ut. Ky po i zhvillon që prej vitesh të ashtuquajturat Alpha-Ketoamide si substanca aktive kundër viruseve Corona dhe Entero (të cilat, në mes tjerash, janë përgjegjëse për ftohje dhe qelbëzim të gojës). Në testet laboratorike këto ia kanë dalë që të pengojnë shumimin e tyre. Një nga substancat aktive eksperimentale, e quajtur «13b», është optimizuar kundër koronavirusëve. Ajo tani do të testohet në kultura qelizore dhe me kafshët, dhe në rast të rezultateve pozitive, bashkë me një ndërmarrje farmaceutike do të testohet edhe me njerëz.
Sa shpejt?
Secili medikament duhet të provohet nëse është i përshtatshëm për trajtimin e njerëzve me Covid-19. Kjo vlen edhe për medikamentet që tashmë janë aprovuar për pacientë të tjerë ose që janë testuar gjerësisht. Autoritetet licencuese më së fundi duhet që secilin medikament të mund ta verifikojnë në bazë të rezultateve lidhur me efektshmërinë, përballimin nga organizmi dhe cilësinë teknike. Mirëpo autoritetet licencuese kanë sinjalizuar se si procedurat e miratimit për studime klinike, ashtu edhe ato të licencimit për medikamente të testuara si të suksesshme, do t’i përpunojnë me prioritet. Kërkesat për miratim ndërmarrjet mund t’i dorëzojnë edhe «kapitull pas kapitulli», gjë që do të përshpejtojë testimin nga autoritetet.
Për një rrugë të shpejtuar drejt medikamenteve të përshtatshme në furnizimin e pacientëve do të jenë thelbësore edhe përvoja bashkë me mundësitë, se si të tërhiqen ndërmarrjet që qysh prej vitesh kanë zhvilluar dhe shitur medikamente. Kështu p.sh. ndërmarrja Pfizer është treguar e gatshme që përvojën e saj gjithëpërfshirëse me studime, procedura miratimi dhe zhvillime procesesh prodhimi ta lidhë në bashkëpunim me ndërmarrjet e vogla që janë duke i zhvilluar medikamentet corona. Kjo ndërmarrje është e gatshme gjithashtu që metodat laboratorike të cilat i ka zhvilluar për kërkimet e saj për koronën, t’i vejë në dispozicion për të gjithë në bazë të «open source». (Marrë nga VFA)
Përktheu: Bislim Elshani
