Engjëll I Berisha: reflektim mbi “E diela e lutjes”, poezi nga Engjëll I Berisha
Shkruan: Bardhec Berisha – Bardhi
Titulli si simbolikë qendrore
“E diela e lutjes” sjell në mendje një atmosferë shpirtërore dhe meditative.
E diela:
Në shumë kultura dhe besime fetare, e diela është dita e pushimit dhe e reflektimit, shpesh e lidhur me lutjen dhe kontaktin me hyjnoren. Kjo sugjeron një ndalesë nga jeta e përditshme për t’u lidhur me diçka më të madhe, qoftë me Zotin, natyrën, apo me vetveten.
Lutja: Si akt shpirtëror, lutja simbolizon përulësinë, kërkimin për udhëzim, falënderimin, ose shprehjen e dëshirave më të thella. Në kontekstin e poezisë, lutja mund të jetë një metaforë për dialogun e brendshëm ose për përpjekjen për të kuptuar jetën dhe ekzistencën.
Poezitë e Engjëll I Berishës në këtë libër mund të përshkruhen si një ndërthurje e fuqishme mes meditimit ekzistencial, elementeve metafizike dhe shqetësimeve etike e shpirtërore. Ja disa pika që mund të përdorim për ta përshkruar dhe zbërthyer këtë përmbledhje poetike:
Ekzistencializmi dhe meditimi mbi jetën dhe vdekjen
Shumica e poezive duket se eksplorojnë përjetimin e jetës si një udhëtim i ndërlikuar mes fillimeve dhe përfundimeve, duke reflektuar mbi përkohshmërinë e trupit dhe përjetësinë e shpirtit. Figura si “libri”, “nyja”, “hiri” dhe “qielli” shpesh nënvizojnë ndjesinë e një cikli të pashmangshëm dhe të pasosur. Kjo prirje për të analizuar kuptimin e jetës dhe të fatit e vendos këtë përmbledhje në një dimension filozofik.
Metafizika dhe përjetësia
Në poezinë, “Në hemisferë”, figurat si “qielli, planeti, toka, hëna, marsi” dhe koncepti i lidhjes mes fillimit dhe fundit nënvizojnë një ndjeshmëri metafizike. Berisha trajton idenë se vdekja nuk është një përfundim i thjeshtë, por një kalim ose transformim. Poezia shpesh prek kufirin mes të dukshmes dhe të padukshmes, trupit dhe shpirtit, tokës dhe qiellit.
Tema e kufizimeve – si nyjat e gjuhës apo kufijtë e trupit – është e pranishme në shumë poezi. Berisha reflekton mbi sfidat e komunikimit të ndjenjave dhe të vërtetave të thella, si dhe mbi përpjekjet për të kapërcyer pengesat e natyrshme të jetës materiale dhe fizike.
Berisha përdor një gjuhë të ngarkuar me simbole dhe metafora që i japin një natyrë universale poezive të tij. Objektet e zakonshme si libri, shputat, hiri, apo nyjat shndërrohen në simbole të thella që ftojnë lexuesin për interpretime të shumëfishta. Ky stil simbolik krijon një hapësirë reflektimi dhe i jep poezive një ndjesi mistike.
Poezitë shpesh përballen me pyetje etike, si p.sh., cili është dënimi për trupin dhe cila është natyra e drejtësisë hyjnore. Shpirti dhe trupi shfaqen si dy entitete që bashkëjetojnë në një tension të vazhdueshëm, duke ngritur pyetje mbi përgjegjësinë, moralin dhe përballjën me të përjetshmen.
Cikli në poezinë “E pasosun” sugjeron një përsëritje të vazhdueshme, një cikël që nuk ka fund. Kjo mund të përfaqësojë jo vetëm ciklin jetësor, por edhe përpjekjen e pandërprerë të shpirtit njerëzor për të kuptuar veten dhe universin, posaçërisht “Rituali i pasosun” ngërthen një botë të thellë simbolike dhe metafizike. Ja disa pika që mund të zbërthejmë nga vargjet:
Risku dhe libri si simbolikë e fatit të dijës
“Po e shohë riskun tim, përfund këtij libri”
Risku këtu mund të kuptohet si fati ose udha jetësore që është shkruar apo paracaktuar, duke u lidhur me librin – ndoshta si metaforë e dijes, historisë së jetës, ose madje edhe një libri hyjnor (p.sh., libri i jetës në kuptimin religjioz). Poeti sugjeron një pashmangshmëri, ku risku, sado të jetë i njohur apo i lexuar, mbetet i lidhur me fundin.
Nyja e gjuhës dhe përsëritja e fjalëve
“Ma lidhin nyje gjuhën, kah ta silli më dalin fjalë të njëjta”
Këtu hasim ndjesinë e kufizimit dhe pengesës – mundësisht një referencë ndaj censurës, mungesës së lirisë së shprehjes, ose ciklit të pashmangshëm të përsëritjes në jetë. Poeti e shpreh dëshirën për të folur ose ndryshuar, por gjuha mbetet e kufizuar, ndoshta nga normat, rrethanat, ose frika.
Fundi i fillimit dhe lidhja më qiellin “Fundi i fillimit nuk është legjendë, lidhet për qiell”
Kjo pjesë mund të interpretohet si një reflektim mbi ciklin e pafund të jetës dhe vdekjes. Fundi dhe fillimi bashkohen në një pikë – një lloj përjetësie që nuk është legjendë, por një realitet metafizik, ndoshta duke sugjeruar kalimin nga toka në qiell, nga materia në shpirt.
Dënimi i trupit dhe kalueshmëria e kohës
“Kush dënohet? Trupi dënohet. Edhe digjet, edhe bëhet hi”
Këtu poeti duket se ndan trupin nga shpirti, duke sugjeruar se trupi i nënshtrohet ligjeve të natyrës dhe pësimit fizik – djegia, hiri – ndërsa shpirti ose esenca kalon përtej. Ky është një moment thellësisht ekzistencial dhe ndoshta spiritual, që flet për përkohshmërinë e trupit dhe përjetësinë e mundshme të shpirtit.
Gjurmët dhe fundi i kohës
“Gjurmë të vogla janë shputat e tua, kur të vije radha të mbaron koha”
Gjurmët simbolizojnë ndikimin e jetës sonë, sado i vogël të jetë. Megjithatë, poeti kujton se gjithçka ka një fund; koha mbaron për secilin prej nesh kur vjen “radha”. Ka një ton përulësie dhe reflektimi mbi përkohshmërinë.
Poezia trajton ciklin jetësor, përkohshmërinë e trupit, pashmangshmërinë e fatit, dhe lidhjen me dimensionin hyjnor ose përjetësinë. Gjithashtu, thekson sfidën për t’i shpëtuar kufizimeve të jetës materiale dhe kohës.
Temat kryesore të përmbledhjes janë: Shpirti dhe përulësia, koha dhe ritmi shpirtëror, lutja si akt rebelimi dhe shprese, marrëdhënia me të shenjtën etj.
Përmbledhje e përgjithshme:
Përmbledhja poetike e Engjëll I Berishës i përket një zhanri që mund të quhet poezi filozofike dhe metafizike, me një theks të veçantë në pyetjet ekzistenciale dhe shpirtërore. Në të hasim një ndërthurje të përjetimeve personale, shqetësimeve universale dhe një qasje estetike që sfidon kufijtë e zakonshmërisë. Stili i tij fton lexuesin të meditojë mbi jetën, vdekjen, dhe lidhjen e tyre të pandashme.
Dhe për në fund mund të themi se: “E diela e lutjes” mund të shihet si një përpjekje për të zbuluar paqen dhe kuptimin në një botë të trazuar. Ajo është një udhëtim poetik që shfaq lidhjen e brishtë, por të thellë, mes tokësores dhe hyjnores, mes përkohshmërisë së jetës dhe përjetësisë së shpirtit.
